Пред многу години секој истражувач е требало да ги чува своите откритија во длабока тајна за да не може идеите му да бидат открадени или пак експлоатирани од други. Многу од откритијата останували без широко распространување затоа што единиствениот пат да стигнат до општеството е бил само со директен контакт со истражувачот. Некои откритија исчезнувале по смртта на авторите, некое не биле воопшто реализирани на практика заради неможноста тоа да се случи со напорите на еден или неколку луѓе. Понекогаш едни те исти работи се били „откривани“ во различни места по различно време. А понекогаш во еден и исто момент, кое што често било повод за спорови и скандали кој всушност го е направил прв и на на кој светот му должи слава и благодарност.
Со развитокот на општеството ни е било логично да се појави некаков инструмент кој правно ќе ги заштитува тие откритија така да авторите ќе можат слободно да ги публикуваат, продаваат или обновуваат без да се плашат дека некој ќе ја украде нивната идеја. Патентот е таков инструмент. Тој се стреми да му подпомогне на оригиналниот отркивач преку државно признание му делигира абсолутни монополни права врз неговата идеја за неколку години, например дваесет, после кои откритието станува општествено достапно. Патент се дава на оној кој ќе испрати во некоја патентна канцеларија опис на откритието и ако после проверката патентната комисија утврди дека тоа е навистина ново откритие ќе му даде патент. Сите новоиздадени патенти се публикуваат во публични регистри.
Ви звучи се во ред нели? До тука е се во ред. Но што всушност се случува на практика? Споровите за тоа кој всушност е првиот откривач не се решаваат како што треба со патентната шема затоа што многу често во последователност има долги судски процеси во кои победник не е вистинскиот откривач туку неговиот конкурент кој просто подолго успеал да издржи финансиски на многубројните дела и е бил во состојба да плати подобри адвокати.
Големите корпорации денеска ги принудуваат вработените да ги подаруваат патентите на фирмата со аргументите дека таа е во состојба да ги зачува подобро. Не се редки случаите, кога големи корпорации ги сокривали ги уништували идеите на некои генијални откривачи затоа што појавата на конкуренција базирана на новата идеја би го заплашила нивното господство.
Ако некој не верува нека провери што се слуи со откривателот на ФМ-радиото Армстронг или дали е тајна, дека по желба на Disnez Corp. неколку пати бил изменуван законот за авторски права на САД за заштита на популарното `богатство` Мики Маус.
Патентот како времен монопол е исклучителна сила во рацете на оној кој ја поседува, која што системата всушност допушта да не е откривачот затоа што патентите можат да се преостапуваат, продаваат и лицензираат за употреба на други. Поседувач на патент има право да не дозволува на другите да го користат знаењето кое што е заштитено со него а и може да побара заштита од судот ако мисли дека некој го нарушува патентот.
Овој систем има цел куп на проблеми. Најстрашниот е дека сосема невин човек може да наруши нечиј патент затоа што не знае дека таков постои. Првиот кој го регистрира откритието всушност го поседува и тој не може само да го користи тоа право против други кои покасно ќе стигнат до таа идеја. Без разлика дали можете да докажете дека сте го открили истото на сосема различен и независен начин вие сте всушност нарушител на патент и не е невозможно да одите во затвор.
Ако откритието е навистина генијално тешко е да се поверува дека некој може да го направи истото по независен начин, но во моментот по светот има издадени милиони патенти и многу малку од нив се навистина за некакви фундаментални или неверојатни октритија.
Забрането е да се патентираат очевидни работи и заради тоа во некои обласни патентниот систем работи подобро отколку во други. Наистрашното во тие области на науката кои се развиваат со огромна брзина. Таму тоа, кое што е очевидно утре денес може да не постои. И кога границата меѓу утре и денес е толку тенка и кога знаењето преку интернет е достапно веднаш каков друг фактор освен препка би можело да биде времето? Морален казус пак е дали може да се патентира човешки геном например = и дали тоа знаење не треба да е достапно за сите? Всушност очевидно нешто ли беше човешкиот геном вчера, а денес или утре?
Малите и средни фирми чувствуваат на својот грб како големи корпорации го користат патентниот систем изопачувајќи го толку многу што таа всушност станува стратешко моќно оружје против конкуренцијата. Голем патентен држател лесно може да подчини по мал на принципот на взаемна договореност по системот патент против патент. Така големите имаат лесен механизам да не се сообразуваат со патентите на помалите заради големиот број. Тоа всушност станува трговија на правна сила.
Опишаната шема е апсурдна за приложување во области како ИТ и софтверот но за жал тоа се прави во САД. Европа е искушена да го хармонизира правниот систем со тој во САД и да допушти софтверни патенти и во Европејскиот сојуз което би било огромна грешка. Грешка која што Америка веќе ја знае. Општествена тајна е дека во областа на софтверот се патентираат секакви глупости и не заради добри откритија а затоа што тоа е начин да маркираш агол кој што твојот конкурент не може да го допре без да плати. Иновацијата е изместена од комплексни правни игри во кои по законот на џунглата правото е на страната на поголемиот, побогатиот или силниот а не на најиновативниот. Најлошото се странични ефекти како тоа дека сопственикот на патентот принципно нема никакви морални должности кон општеството ниту дури кон владите кои го гарантираат неговиот монопол И може да си дозволи да не се интересираат од ползите на човештвото а единствено од својот бизнис резултат. Делењето на знанија во таков ракурс звучи како романтична идеја.
Приложувањето на патенти во областа на софтверот и патентирањето на софтверни алгоритни е најголемата безмозочна лудост која што некогаш миу се случила на човешството. За среќа засега разумот во Европа е на солидно ниво благодарејќи на држави како Полка, Данска или Холандија кои што ги заштитуваат позициите против патентите и покрај притисокот од некои големи играчи.
Статијата е преведена од Бугарски јазик и е напишана за специализираното издание на Computer World Bulgaria "Бизнис решенија со отворен код“. Со разрешение на редакцијата може да се распространува слободно он-лајн под Creative Commons Attribution-ShareAlike лиценца.
Потпишете ја петицијата тука.
Нема коментари:
Објави коментар